Dolazak prvog voza u Kragujevac 1866.
Jedan od najznačajnijih događaja za Kragujevac kao grad kome je namenjeno da bude centar vojne industrije kneževine Srbije bio je dolazak pruge od Lapova do Kragujevca kojom se pravio priključak na tek izgrađenu prugu Beograd-Niš. Nije poznat autor fotografije jer sama sačuvana fotografija nije zalepljena na karton koji je posedovao žig nekog fotografskog ateljea. Ipak, svečano iskićena cvećem i zastavama vidi se lokomotiva „ŠUMADIJA“. Pošto se na snimku ne vide objekti kragujevačke železničke stanice- stanična zgrada ni vodotoranj, u opticaju je nepotvrđena pretpostavka da je ovo u stvari zaustavljanje voza u Badnjevcu, koji je imao političku težinu veću i od Kragujevca prema broju istaknutih skupštinskih poslanika koji su lobirali za železnicu.
Album sa proslave 75 godina Artiljerijsko tehničkog zavoda
Proslava Artiljerijsko-tehničkog zavoda u Kragujevcu povodom 75 godina postojanja ove prve vojne industrije u Srbiji održana je 15. oktobra 1928. godine u Kragujevcu. Fotografska radnja Dragog Milovanovića je obavila fotografisanje događaja i uradila poseban ukoričeni album sa fotografijama koji je sačuvan u muzeju „Stara Livnica“a koji je sačuvan i u brojnim kragujevačkim porodicama čiji su članovi radili u Zavodu.
Ljubiša Đonić (treći deo)
Snimanje fotografija najbliže današnjem zaštitnom muzeološkom fotografisanju radilo se prema potrebi i u devetnaestom veku i početkom dvadesetog. Najpoznatije je bilo fotografisanje predmeta kralja Milana i Aleksandra Obrenovića pred aukcionu prodaju predmeta Obrenovića posle majskog prevrata, kojim je ta dinastija skinuta sa vlasti. Aukcije su bile 1904. U Londonu i 1905 u Beču u aukcijskoj kući „Doroteum“. U ostavštini fotografa Ljubiše Đonića se nalazi veći broj fotografija enterijera dvora Obrenovića i snimci pojedinačnih predmeta snimanih očigledno za neki takav katalog. Danas se ti snimci čuvaju u Muzeju primenjene umetnosti u Beogradu.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
Foto kino klub Kragujevac
Ovog puta objavljujemo nekoliko fotografija koje predstavljaju uspomenu na nekadašnji Foto kino klub “Kragujevac”. Na fotografijama se, pored članova kluba, mogu videti velikani jugoslovenske fotografije kao što su Branibor Debeljković, Tihomir Pinter, Dragoljub Tošić, Jozo Cvetković, Goran Malić, Danilo Cvetanović…
(Iz arhive Predraga Cileta Mihajlovića fotografije snimljene između 1978. i 1989. godine)
Skupštinari
U Protokolima zasedanja Skupštine kneževine Srbije je zabeleženo da je na VI sastanku Miholjske narodne skupštine 4. oktobra 1867. godine u Kragujevcu predsednik pozvao poslanike da se odazovu želji g. Morica Klemfnera, akademskog živopisca i fotografa iz Češke, da načini njihove fotografije. Tako je u Kragujevcu, u toku zasedanja 1867. nastala najstarija tablo-fotografija srpskih skupštinara. Ona se danas čuva u Istorijskom muzeju Srbije u Beogradu i veličine je 88x55cm.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
Dragi Milovanović
Dragi Milovanovic je posle završenog prvog svetskog rata preuzeo atelje Ljubiše Đonića i u njemu radio do drugog svetskog rata, jedno vreme pod firmom „Dragi Milovanovic“, a drugo vreme kao „Foto Ana“. Objavljujemo snimke njegove radnje, kao i snimak iz 1928. godine u Artiljerijsko-tehničkom Zavodu na proslavi Zavoda
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
FOTOGRAFSKI RAD PETRA Ž. PETROVIĆA
Poznati etnolog Petar Ž. Petrović je veliki deo svog rada u Etnološkom muzeju u Beogradu proveo na putovanjima po Srbiji gde je jedna od njegovih glavnih beležnica bio njegov fotografsaki aparat. Običaji, nošnje, objekti stare arhitekture, na Petrovićevim fotografijama su zabeleženi sa izuzetnim poznavanjem i fotografije i snimljenog događaja i predstavljaju vrh etnološke fotografske dokumentacije načinjene na terenu u Srbiji.
Za ovu priliku izabrane su njegove fotografije iz okoline Kragujevca nastale dvadesetih i tridesetih godina XX veka.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
Atelje S. Stojanovića
Atelje S. Stojanovića je u Kragujevcu radio sedamdesetih i osamdesetih godina XIX veka. Od niza interesantnih fotografija istorijski je značajan portret poručnika Stepe Stepanovića, potonjeg vojvode, tada na službi u Kragujevcu, koji je datiran prema odlikovanjima koje je nosio na period pre 3. jula 1878. godine.
Druga Stojanovićeva fotografija je iz Nacionalne biblioteke Francuske i datirana je sa 1885. godinom. Odakle ona tamo? Da li je u pitanju neki od eksponata sa svetskih izložbi, koje su 1878. i 1889. održane u Parizu, verovatno nećemo saznati…
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
Svetozar Nikolić Šoša
Svetozar Nikolić Šoša (Kragujevac 1877-1967) bio je mehaničar, graver, pečatorezac i trgovac, lovac i velosipedista. List „Nova zadruga“ piše u junskom broju da je Nikolić predvodnik Društva velosipedista u Kragujevcu. Zato je izabrana jedna fotografija sa izleta velosipedista na kojoj je on prvi sa leve strane, kao i snimak odmora posle izleta sa Nikolicem gde je on zauzeo isto mesto.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
Ljubiša Đonić (drugi deo)
Fotografska radnja Ljubiše Đonića je radila u Kragujevcu od 80-ih godina XIX veka do početka Svetskog rata, sa adresom u glavnoj, ulici u prostranom ateljeu sa staklenim krovom, jedinstvenim u unutrašnjosti Srbije, u koji je moglo da stane preko 25 odraslih ljudi.
Za današnje objavljivanje odabrani su grupni snimci iz ateljea: Venčanje Stojančevića iz 1900, formata slike 18x24cm, tonirano u zlatnom toneru (prema ekspertizi prof. Branibora Debeljkovića) i Zensko drustvo, snimljeno posle 1900, a pre 1910, veličine 24x30cm, tonirano u plavo-ljubičasti ton.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
Ljubiša Đonić
Fotografska radnja Ljubiše Đonića je radila u Kragujevcu od 80-ih godina XIX veka do početka Svetskog rata, sa adresom u glavnoj, ulici u prostranom ateljeu sa staklenim krovom, jedinstvenim u unutrašnjosti Srbije, u koji je moglo da stane preko 25 odraslih ljudi.
Za današnje objavljivanje odabran je portret Ljube i Sime Roksandića, fotografija kabinet-portret u horizontalnom kadru, koja se nalazi u posedu Muzeja primenjene umetnosti u Beogradu. Druga Đonićeva fotografija je vrlo redak snimak niše u svečanoj sali Gimnazije sa bistom Kneza Miloša, osnivača gimnazije, koju je Simeon Roksandić izvajao. Tu fotografiju Roksandić poklanja svom kolegi akademskom slikaru Petru Ranosoviću, akademskom slikaru 20. decembra 1900. u Kragujevcu.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
FOTOAMATERI U KRAGUJEVCU
Kragujevačka «Javnost» u broju od 11. marta 1904. godine javlja da je u Kragujevcu osnovan klub fotografa amatera. Istraživači su uspeli da saznaju imena devet i nađu fotografije pet amatera, nastale u periodu 1904 -1914. godine. Svetozar Nikolić i Ljuba Petković su učestvovali na prvoj izložbi fotografija koju je u Beogradu 1911. godine organizovalo Srpsko geografsko društvo, kada je Petković osvojio treću nagradu. Iz ovog perioda ostalo je sačuvano nekoliko stotina fotografija, kontaktnih kopija sa ploča 9×12 cm, koje se čuvaju u ustanovama koje se bave zaštitom kulturnih dobara.
SNIMCI ĐORĐA STANOJEVIĆA
Istaknuti srpski naučnik Dr Đorđe Stanojević, fizičar, astrofizičar i meteorolog, bio je veliki entuzijasta na polju fotografije. On se fotografijom služio za ilustrovanje optičkih pojava prelamanja i odbijanja svetlosnih zraka od površine vode, ali je kao fotograf
ostavio najdublji trag izdajući prvi štampani foto album “Srbija u slikama” 1901. godine, realizovan u maniru rane umetničke fotografije. Stanojević je autor prve fotografije u boji u Srbiji, koju je u tehnici autohroma načinio 1912. godine. Putovao je po Srbiji i snimao karakteristične objekte i predele. Tako su pre, kao i 1900. godine, nastali značajni snimci stare i nove crkve u Kragujevcu, snimani na staklenim pločama 18×24 cm, snimci okolnih manastira i crkava, strugara i česama. Danas originalne Stanojevićeve negative i pozitive čuvaju Istorijski muzej Srbije i Etnografski muzej u Beogradu.
Ciganče – Đorđe Stanojević
Prva srpska fotografija u boji koju je 1908. godine zabeležio Đorđe Stanojević, naš prvi fizičar, profesor, izumitelj i kasniji rektor Beogradskog univerziteta.
On je ovu fotografiju nazvao “Ciganče”, a zbog specifičnosti tadašnje izrade i tehnike u kojoj je snimljena, morala je da bude razvijena u Drezdenu, Nemačka.
Urađena je u dva primerka, a jedini preživeli se sada čuva u Istorijskom muzeju Srbije.
Po Đorđu Stanojeviću se danas zove široki bulevar na Novom Beogradu, a spomenik mu se nalazi u Masarikovoj ulici, ispred zgrade Elektrodistribucije, zbog zasluga koje je imao u uvođenju električne energije u Srbiji.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
Čedomilj Pavlović Bojadžić
Čedomilj Pavlović Bojadžić (Kragujevac 1885-1962.) je bio industrijalac, mlinarski inžinjer, lovac. Školovao se u Londonu i tamo zavoleo fotografiju pa je po osnivanju kluba fotoamatera u Kragujevcu pristupio druženju sa ostalim članovima i fotografisao na zajedničkim izletima, najviše oko 1910 godine.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)Čedomilj Pavlović
Fotografija Alekse Mijovića
Aleksa Mijović je sedamdesetih godina 19. veka u Kragujevcu držao fotografski atelje koji je radio u skromnim uslovima svog vremena, ali je ostavio izuzetno kvalitetne fotografije. Jedna od najpoznatijih je ona na kojoj je valjevski trgovac Obradinović, snimljen kako sedi u fotelji ispred sivog platna zategnutog na severnom zidu dvorišnog ateljea. Dnevno svetlo se podrazumevalo pre pojave električnog osvetljenja, a Mijović ga je iskoristio da izradi portret zavidnog umetničkog dometa, prema Braniboru Debeljkoviću jedan od najboljih u srpskoj fotografiji 19. veka.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)
Milošev konak
Najstarije sačuvane fotografske snimke Kragujevca načinio je poznati litograf, slikar i fotograf Anastas Jovanović u vreme kada je bio upravitelj dvora kneza Mihaila. Ukupno jedanaest snimaka, svi u stereoskopskoj tehnici, nalaze se u posedu beogradskih ustanova – Muzeja grada Beograda, Istorijskog muzeja Srbije i Vojnog muzeja. Sačuvan je samo jedan negativ na staklenoj ploči koji se nalazi u Muzeju grada Beograda, pa je razumna pretpostavka da su svi snimci načinjeni na staklenim pločama, dakle kolodijumskim postupkom. Tim postupkom je bilo teško raditi van ateljea, jer je zahtevao nalivanje staklene ploče u mračnoj komori emulzijom neposredno pre snimanja, što dvorskom upravitelju nije bilo teško da organizuje u prostorijama starog dvora Obrenovića u Kragujevcu, odnosno Arsenala, gde su snimanja izvršena. Na objavljenoj fotografiji je Milošev dvor, a u pitanju je polovina stereofotografije načinjene sa trema Šarenog konaka u Kragujevcu oko 1860. godine.
(Iz neobjavljene knjige Predraga Cileta Mihajlovića “Kragujevac na starim fotografijama 1860-1944.”)